Αν αναρωτιόμαστε τι πήγε στραβά τα τελευταία 20-30 χρόνια και φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση ο κάθε αναγνώστης μπορεί να βρει σίγουρα από ένα μικρό παράδειγμα. Και μάλιστα όχι από περιγραφές άλλων, αλλά από δική του εμπειρία. Για μένα, ένα κλασσικό παράδειγμα για το τι σημαίνει εφαρμογή των νόμων στην Ελλάδα είναι ο αντικαπνιστικός νόμος.
Ο αντικαπνιστικός νόμος εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη. Η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους ξεκίνησε σαν ένα είδος «υστερίας» στην Αμερική πριν από καμιά 25αριά χρόνια. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση πέρασε, όχι με τον ίδιο φανατισμό όπως στις ΗΠΑ, αλλά με σταθερή αποφασιστικότητα. Έτσι σήμερα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφαρμόζεται ο αντικαπνιστικός νόμος. Σε όλες; Όχι. Υπάρχει μια μικρή χώρα στο νοτιοανατολικό της άκρο που ακόμα αντιστέκεται…
Στην Ελλάδα ο αντικαπνιστικός νόμος
ψηφίστηκε με πολλά ταρατατζούμ ως μια ακόμη εναρμόνισή μας με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες. Πήραμε μάλιστα και κάποιες περιόδους χάριτος για την προετοιμασία του εγχειρήματος. Από τον Σεπτέμβριο του 2010 άρχισε η καθολική απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους. Σε όλους; Όχι ακόμα. Τα καταστήματα άνω των 300 τ.μ. (καζίνο και κέντρα διασκέδασης δηλαδή) εξαιρέθηκαν αρχικά του νόμου, αλλά από τον Ιούνιο του 2011 ισχύει (τυπικά πάντα) και σε αυτά.
Η ψήφιση ήταν τελικά το εύκολο, αλλά η εφαρμογή του νόμου το δύσκολο. Τις περισσότερες φορές η απροθυμία των ιδιοκτητών να δυσαρεστήσουν τους καπνιστές πελάτες, τους έκανε να κάνουν τα στραβά μάτια. Τα στραβά μάτια όμως πολλές φορές κάνουν και οι αρμόδιοι αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του Έλληνα θεριακλή ως εθιμικό δίκαιο. «Έχουν κρίση τα μαγαζιά, μην τους διώξουμε και τους τελευταίους πελάτες», «Ο κόσμος έχει βάσανα με την κρίση και το τσιγάρο τον βοηθάει να τα ξεχάσει» είναι κάποια από τα «επιχειρήματα» που ακούγονται. Σήμερα έχουμε καταλήξει να μην απαγορεύεται πουθενά το τσιγάρο. Κι αν κάποιος παθητικός καπνιστής επικαλεστεί τη νομοθεσία τον κοιτάνε σαν UFO που ήρθε από τον Άρη. Και παθητικός καπνιστής και αντιπαθητικός αντικαπνιστής. Τελικά, ο νόμος 3868/2010 υπάρχει μόνο και μόνο για να του βγάζει τη γλώσσα κάθε τσιγάρο που ανάβει σε δημόσιο χώρο.
Το πρόβλημα λοιπόν (κι εδώ…) δεν είναι ότι δεν υπάρχουν νόμοι. Το πρόβλημα είναι ότι υπερισχύει η βολή μας επί της εφαρμογής των νόμων. Τελικά φαίνεται ότι ο αντικαπνιστικός νόμος ήταν μια υποχρέωση μας να εναρμονιστούμε με τους κουτόφραγκους, χωρίς όμως να προχωρήσουμε και στην πραγματική εφαρμογή του (κάτι μου θυμίζει αυτό…). Φαίνεται σαν το κράτος να έχει παραιτηθεί και να μην θέλει να εφαρμόσει τους νόμους που ψηφίζει γιατί πολύ πιθανόν (1) δεν τους πολυπιστεύει ή (2) έχουν πολιτικό κόστος ή (3) τους ψηφίζει για να μπορεί να ασκεί εξουσία επιτρέποντας την ad hoc καταστρατήγησή τους, πουλώντας εξυπηρέτηση.
Το κάπνισμα σε κλειστό δημόσιο χώρο πρέπει να καθιερωθεί στη συνείδησή μας ως αντικοινωνική συμπεριφορά, όπως η επικίνδυνη οδήγηση. Ας μειώσουμε λίγο τη δική μας απόλαυση υπέρ του σεβασμού των άλλων. Θεωρώ λοιπόν ότι είναι λιγότερο ισχυρό το δικαίωμα κάποιου να καπνίζει από το δικαίωμα του διπλανού του να αναπνέει καθαρό αέρα. Ξέρω ότι είμαι έξω από το χορό γιατί δεν έχω νιώσει ποτέ την ηδονή του τσιγάρου στο στόμα και δεν μπορώ να καταλάβω αυτόν τον εθισμό. Ξέρω επίσης ότι μπορεί να στενοχώρησα κάποιους καπνιστές αναγνώστες που θεωρούν δικαίωμά τους να καπνίζουν όπου θέλουν. Όμως, ξέρω επίσης, ότι το μέτρο της απαγόρευσης του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους είναι ακόμα ένα παράδειγμα αποτελεσματικότητας της μικροπολιτικής που προσπαθεί να φτιάξει ομελέτα χωρίς να σπάσει αυγά. Μια έντεχνη διάχυση της ευθύνης και η αναποτελεσματικότητα του μέτρου είναι εγγυημένη.
Για δοκιμάστε τώρα, όπου αντικαπνιστικός νόμος βάλτε εσείς αυθαίρετη δόμηση, φοροδιαφυγή, οδική συμπεριφορά και θα δείτε ότι είμαστε ένας λαός - case study. Τι κοινό έχουν όλα αυτά; Ότι νόμοι υπάρχουν, αλλά το έλλειμμα είναι στην οργάνωση άρα στη βούληση να εφαρμοσθούν. Όταν η εφαρμογή των νόμων γίνεται εθελοντική, τότε μοιραία θα υπερισχύει πάντα το δίκιο του πιο δυνατού. Είναι γεγονός ότι φτάσαμε πλέον σε μια κατάσταση που χρειαζόμαστε restart σαν κοινωνία, σαν οικονομία, σαν πολιτική. Μήπως θα πρέπει να αποφασίσουμε ότι δεν μπορεί να είμαστε μονίμως η εξαίρεση στον κανόνα, όπου για μας όλα επιτρέπονται;
Η ελληνική πραγματικότητα είναι γεμάτη από τέτοια μικρά παραδείγματα που ξεκινάει κάτι και μένει στη μέση γιατί υπάρχουν αντιδράσεις (στα ελληνικά «πολιτικό κόστος»). Ξεβολεύει κάποιους, οπότε αντί για αποφασιστικότητα κι επιμονή αφήνουμε τον χρόνο να κάνει τη δουλειά του, δηλαδή να υποτονίσει το όποιο μέτρο και να ξεχαστεί. Η ατολμία όμως μπροστά σε μικρές θυσίες οδηγεί σε πολύ μεγαλύτερες. Κι όπως δυστυχώς πολύ οδυνηρά αντιλαμβανόμαστε τον τελευταίο καιρό, όταν αναβάλεις την επίλυση των προβλημάτων τότε γίνεσαι κι εσύ μέρος του προβλήματος…
Ο αντικαπνιστικός νόμος εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη. Η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους ξεκίνησε σαν ένα είδος «υστερίας» στην Αμερική πριν από καμιά 25αριά χρόνια. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση πέρασε, όχι με τον ίδιο φανατισμό όπως στις ΗΠΑ, αλλά με σταθερή αποφασιστικότητα. Έτσι σήμερα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφαρμόζεται ο αντικαπνιστικός νόμος. Σε όλες; Όχι. Υπάρχει μια μικρή χώρα στο νοτιοανατολικό της άκρο που ακόμα αντιστέκεται…
Στην Ελλάδα ο αντικαπνιστικός νόμος
ψηφίστηκε με πολλά ταρατατζούμ ως μια ακόμη εναρμόνισή μας με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες. Πήραμε μάλιστα και κάποιες περιόδους χάριτος για την προετοιμασία του εγχειρήματος. Από τον Σεπτέμβριο του 2010 άρχισε η καθολική απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους. Σε όλους; Όχι ακόμα. Τα καταστήματα άνω των 300 τ.μ. (καζίνο και κέντρα διασκέδασης δηλαδή) εξαιρέθηκαν αρχικά του νόμου, αλλά από τον Ιούνιο του 2011 ισχύει (τυπικά πάντα) και σε αυτά.
Η ψήφιση ήταν τελικά το εύκολο, αλλά η εφαρμογή του νόμου το δύσκολο. Τις περισσότερες φορές η απροθυμία των ιδιοκτητών να δυσαρεστήσουν τους καπνιστές πελάτες, τους έκανε να κάνουν τα στραβά μάτια. Τα στραβά μάτια όμως πολλές φορές κάνουν και οι αρμόδιοι αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του Έλληνα θεριακλή ως εθιμικό δίκαιο. «Έχουν κρίση τα μαγαζιά, μην τους διώξουμε και τους τελευταίους πελάτες», «Ο κόσμος έχει βάσανα με την κρίση και το τσιγάρο τον βοηθάει να τα ξεχάσει» είναι κάποια από τα «επιχειρήματα» που ακούγονται. Σήμερα έχουμε καταλήξει να μην απαγορεύεται πουθενά το τσιγάρο. Κι αν κάποιος παθητικός καπνιστής επικαλεστεί τη νομοθεσία τον κοιτάνε σαν UFO που ήρθε από τον Άρη. Και παθητικός καπνιστής και αντιπαθητικός αντικαπνιστής. Τελικά, ο νόμος 3868/2010 υπάρχει μόνο και μόνο για να του βγάζει τη γλώσσα κάθε τσιγάρο που ανάβει σε δημόσιο χώρο.
Το πρόβλημα λοιπόν (κι εδώ…) δεν είναι ότι δεν υπάρχουν νόμοι. Το πρόβλημα είναι ότι υπερισχύει η βολή μας επί της εφαρμογής των νόμων. Τελικά φαίνεται ότι ο αντικαπνιστικός νόμος ήταν μια υποχρέωση μας να εναρμονιστούμε με τους κουτόφραγκους, χωρίς όμως να προχωρήσουμε και στην πραγματική εφαρμογή του (κάτι μου θυμίζει αυτό…). Φαίνεται σαν το κράτος να έχει παραιτηθεί και να μην θέλει να εφαρμόσει τους νόμους που ψηφίζει γιατί πολύ πιθανόν (1) δεν τους πολυπιστεύει ή (2) έχουν πολιτικό κόστος ή (3) τους ψηφίζει για να μπορεί να ασκεί εξουσία επιτρέποντας την ad hoc καταστρατήγησή τους, πουλώντας εξυπηρέτηση.
Το κάπνισμα σε κλειστό δημόσιο χώρο πρέπει να καθιερωθεί στη συνείδησή μας ως αντικοινωνική συμπεριφορά, όπως η επικίνδυνη οδήγηση. Ας μειώσουμε λίγο τη δική μας απόλαυση υπέρ του σεβασμού των άλλων. Θεωρώ λοιπόν ότι είναι λιγότερο ισχυρό το δικαίωμα κάποιου να καπνίζει από το δικαίωμα του διπλανού του να αναπνέει καθαρό αέρα. Ξέρω ότι είμαι έξω από το χορό γιατί δεν έχω νιώσει ποτέ την ηδονή του τσιγάρου στο στόμα και δεν μπορώ να καταλάβω αυτόν τον εθισμό. Ξέρω επίσης ότι μπορεί να στενοχώρησα κάποιους καπνιστές αναγνώστες που θεωρούν δικαίωμά τους να καπνίζουν όπου θέλουν. Όμως, ξέρω επίσης, ότι το μέτρο της απαγόρευσης του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους είναι ακόμα ένα παράδειγμα αποτελεσματικότητας της μικροπολιτικής που προσπαθεί να φτιάξει ομελέτα χωρίς να σπάσει αυγά. Μια έντεχνη διάχυση της ευθύνης και η αναποτελεσματικότητα του μέτρου είναι εγγυημένη.
Για δοκιμάστε τώρα, όπου αντικαπνιστικός νόμος βάλτε εσείς αυθαίρετη δόμηση, φοροδιαφυγή, οδική συμπεριφορά και θα δείτε ότι είμαστε ένας λαός - case study. Τι κοινό έχουν όλα αυτά; Ότι νόμοι υπάρχουν, αλλά το έλλειμμα είναι στην οργάνωση άρα στη βούληση να εφαρμοσθούν. Όταν η εφαρμογή των νόμων γίνεται εθελοντική, τότε μοιραία θα υπερισχύει πάντα το δίκιο του πιο δυνατού. Είναι γεγονός ότι φτάσαμε πλέον σε μια κατάσταση που χρειαζόμαστε restart σαν κοινωνία, σαν οικονομία, σαν πολιτική. Μήπως θα πρέπει να αποφασίσουμε ότι δεν μπορεί να είμαστε μονίμως η εξαίρεση στον κανόνα, όπου για μας όλα επιτρέπονται;
Η ελληνική πραγματικότητα είναι γεμάτη από τέτοια μικρά παραδείγματα που ξεκινάει κάτι και μένει στη μέση γιατί υπάρχουν αντιδράσεις (στα ελληνικά «πολιτικό κόστος»). Ξεβολεύει κάποιους, οπότε αντί για αποφασιστικότητα κι επιμονή αφήνουμε τον χρόνο να κάνει τη δουλειά του, δηλαδή να υποτονίσει το όποιο μέτρο και να ξεχαστεί. Η ατολμία όμως μπροστά σε μικρές θυσίες οδηγεί σε πολύ μεγαλύτερες. Κι όπως δυστυχώς πολύ οδυνηρά αντιλαμβανόμαστε τον τελευταίο καιρό, όταν αναβάλεις την επίλυση των προβλημάτων τότε γίνεσαι κι εσύ μέρος του προβλήματος…
Ο νόμος του Έλληνα | ΘΕΜΑΤΑ | Protagon
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου